7 maart 2025
Perfectionisme bij je kind? Ook al eens in de spiegel gekeken?
Perfectionisme is één van de redenen waarom ouders van sommige hoogbegaafde leerlingen op zoek zijn naar hulp. Als ouder zie je je kind misschien huilen omdat het bang is de leerstof niet goed genoeg te kennen, je ziet woede en frustratie bij moeilijke opdrachten, je ziet je kind blijven gummen tot een letter er ‘perfect’ uitziet, of het weigert iets te doen waar het niet zeker van is dat het zal lukken. Dit is niet alleen stresserend voor je kind, maar ook voor jou als ouder.
Misschien heb je al van alles geprobeerd om je kind te helpen – je leest boeken over faalangst en perfectionisme, volgt lezingen en spreekt met de zorgleerkracht. Misschien heb je zelfs externe hulp ingeschakeld, zoals individuele begeleiding. Maar heb je ook naar jezelf gekeken? Onderzoek toont aan dat maladaptief perfectionisme vaak niet alleen het kind betreft, maar ook nauw verband houdt met het gedrag en de houding van de ouders (Lavrijsen et al., 2020).
Ouders die zelfkritisch perfectionistisch zijn of ouders die de lat voor hun kinderen extreem hoog leggen, vergroten het risico dat hun kind met perfectionisme zal worstelen. Veel ouders richten zich uitsluitend op het perfectionisme van hun kind, maar vergeten dat ze zelf een belangrijke rol kunnen spelen in de ontwikkeling hiervan. Het gevaar bestaat dat we het perfectionisme als een lastig kenmerk van begaafdheid gaan beschouwen en dat er niets aan te doen valt.
Niene maakt graag spreekbeurten en doet dat best goed. Als ze klaar is, toont ze haar spreekbeurt aan haar ouders die enthousiast reageren maar daarnaast ook van alles beginnen te wijzigen. Het lettertype van de titel wordt groter gezet, volzinnen worden omgezet in puntjes, de lay-out wordt verbeterd en daarnaast oefenen ze met Niene nog op enkele stukjes die ze op een “betere” manier kan vertellen. Goed bedoeld natuurlijk, maar onbewust krijgt Niene elke keer de boodschap dat haar spreekbeurten niet goed genoeg zijn en de aanpassingen van de ouders nodig zijn voor ze geschikt zijn om te presenteren.
In de zoektocht naar een aanpak voor het zelfkritische perfectionisme van je kind is het essentieel om niet alleen naar je kind te kijken, maar ook naar jezelf. Welk voorbeeld geef jij als ouder? Hoe perfectionistisch ben jij zelf? Heb je de neiging om alles tot in de puntjes te willen regelen en een feilloos pad voor je kind te creëren? Onbewust geef je dan misschien door wat jij als "normaal" beschouwt – het streven naar perfectie en het vermijden van faalervaringen. Je wordt een katalysator voor het maladaptieve perfectionisme van je kind.
Bij Yasir is thuis altijd alles picobello in orde. De auto staat te blinken op de oprit, in de tuin is geen onkruid te vinden en ook binnenshuis is alles proper en opgeruimd. Als er bezoek komt, is de moeder van Yasir al van ’s morgensvroeg bezig met de voorbereidingen want alles moet in orde zijn: uitgebreid en lekker eten, een opgeruimd mooi ingericht huis en iedereen netjes en vrolijk. Yasir weet dat hij beter uit haar buurt blijft omdat ze op zo’n momenten niet veel kan verdragen. Als Yasir na het maken van een tekening de stiftvlekken niet van zijn handen krijgt, vraagt zijn vader luidop af wat de gasten daarvan gaan denken.
Als je het aandurft om te kijken welke rol jij speelt in het perfectionisme bij je kind krijg je meteen ook de kans om het anders te gaan doen. Reflecteren over je eigen gedachten en gedrag is confronterend maar het biedt ook mogelijkheden tot groei. Als volwassene is het niet evident om oude patronen te doorbreken maar het is wel de moeite waard. Jijzelf, je kind, het hele gezin haalt daar voordeel uit. Het is geen gemakkelijke, maar wel een zeer waardevolle reis die je samen kan maken.
Sam heeft morgen een evaluatie van geschiedenis. Als zijn vader ernaar vraagt, zegt hij dat hij het al goed kent. Toch wil zijn vader nog een halfuurtje met hem overlopen om zeker te zijn en de puntjes op de i te zetten. Als hij thuiskomt met een 10/10 zegt zijn vader blij: “Goed dat we nog extra geoefend hebben, waarom tevreden zijn met een 8 als je een 10 kan halen.” Vol goede bedoelingen wil Sams vader hem leren om hoog te mikken, maar een neveneffect is dat Sam nooit zeker weet wanneer hij klaar is met studeren en angstig wordt als hij bedenkt dat er misschien toch nog iets is dat hij niet kan.
Hier zijn enkele concrete stappen die je kunt nemen:
- Wees bewust van je eigen zelfkritische perfectionisme: kijk naar je eigen gedachten en gedrag. Hoe reageer jij op je eigen fouten? Welk voorbeeld geef je daarmee? Probeer de lat voor jezelf ook wat minder hoog te leggen, oefen met ‘goed genoeg’ in plaats van ‘perfect’.
- Stel realistische verwachtingen: help je kind om zich te concentreren op het proces, niet alleen op het eindresultaat. Prijs de inspanning, niet de perfecte uitvoering. Neem niet over om voor een beter resultaat te zorgen. Reflecteer samen over wat ‘goed genoeg’ is.
- Fouten zijn leermomenten: toon aan dat fouten maken normaal is en deel openlijk je eigen fouten en hoe je daarvan hebt geleerd. Spreek ook over de onprettige gevoelens die daarbij horen, laat je kind ervaren dat dat ook oké is.
- Creëer een omgeving van veiligheid: zorg ervoor dat je kind zich veilig voelt om fouten te maken zonder angst voor afwijzing of kritiek. Dit helpt om de druk te verlichten.
- Reflecteer samen met je kind: praat met je kind over zijn of haar gedachten en gevoelens. Oefen om negatieve gedachten tegen te spreken en helpende gedachten luider te laten klinken. Dit kan een waardevolle gelegenheid zijn om je kind te leren hoe het met faalangst en perfectionisme kan omgaan.
Je speelt een cruciale rol in het aanpakken van het perfectionisme van je kind en door zelfbewust te worden, kun je zowel jezelf als je kind ondersteunen op de reis naar minder zelfkritisch perfectionisme en meer zelfacceptatie. Deze reis is niet altijd eenvoudig, maar wel waardevol – niet alleen voor jou als ouder, maar voor het hele gezin.
Durf jij de uitdaging aan om deze verandering te omarmen?
Hulp nodig? Contacteer dan één van onze Hoogbloeier® partners die de expertise hebben om jou en je gezin te ondersteunen bij het aanpakken van maladaptief perfectionisme.
Referenties
Lavrijsen, J., Soenens, B., Vansteenkiste, M., & Verschueren, K. (2020). Is intelligence related to perfectionism? Multidimensional perfectionism and parental antecedents among adolescents across varying levels of cognitive ability. Journal of Personality. https://doi.org/10.1111/jopy.12606
Copyright © 2025 Tamara Straetemans – Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit artikel mag worden verveelvoudigd, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Online delen mag mits vermelding van auteur en link naar dit artikel.
