Hoogbegaafdheid bij vrouwen – een unieke reis vol kansen en uitdagingen

Hoogbegaafdheid brengt voor vrouwen unieke kansen en uitdagingen met zich mee. Hoewel veel hoogbegaafde vrouwen uitblinken in academische en professionele omgevingen, ervaren zij zowel externe als interne barrières die hun potentieel kunnen beïnvloeden. Dit artikel werpt een licht op de specifieke dynamiek rond hoogbegaafdheid en vrouwen, en biedt inzichten en tips voor zelfontwikkeling en empowerment.

Zelfbeeld en intelligentie: male hubris, female humility

Onderzoek toont aan dat vrouwen hun intelligentie vaak onderschatten, terwijl mannen deze juist overschatten. Dit fenomeen, ook wel bekend als de "male hubris, female humility"-effect, komt voort uit een combinatie van culturele verwachtingen en persoonlijke onzekerheden (Reilly et al., 2022). Terwijl mannen vaker hun vaardigheden overschatten en daardoor sneller nieuwe uitdagingen aangaan, hebben vrouwen de neiging zichzelf te onderwaarderen, wat hun motivatie en keuzes in carrièrepaden kan beperken. Dit patroon benadrukt het belang van een sterk zelfbeeld en de noodzaak om stereotype ideeën over gender en intelligentie actief tegen te gaan.

Externe barrières: maatschappelijke verwachtingen en stereotypering

Hoogbegaafde vrouwen worden vaak geconfronteerd met externe barrières die hun talentontwikkeling kunnen belemmeren. Deze barrières zijn diepgeworteld in maatschappelijke verwachtingen en traditionele genderrollen. Onderzoek wijst uit dat vrouwen minder worden aangemoedigd om zich te ontwikkelen in exact-wetenschappelijke vakken, technologie of leiderschapsrollen, ondanks hun capaciteiten (Reis, 2020a). Dit wordt versterkt door stereotypen die mannen als beter geschikt beschouwen voor competitieve en technische omgevingen, terwijl vrouwen vaak worden gezien als zorgzaam en ondersteunend.

Dit beperkt niet alleen de keuzes die vrouwen maken, maar heeft ook een directe invloed op de kansen die hen worden geboden. Zo krijgen vrouwen in professionele omgevingen vaak minder zichtbare projecten, lagere salarissen en minder mogelijkheden om te groeien in invloedrijke functies. Voor hoogbegaafde vrouwen kan dit extra frustrerend zijn, omdat hun talenten en potentieel worden onderbenut. Het leidt vaak tot ondervertegenwoordiging in sleutelposities, zoals wetenschappelijk onderzoek, bedrijfsleven en politiek, waar ze juist een aanzienlijke impact zouden kunnen maken.

De impact van deze externe barrières op de talentontwikkeling van hoogbegaafde vrouwen is groot. Wanneer zij structureel minder kansen krijgen om zich te ontplooien, kan dit leiden tot een verminderde motivatie en een gevoel van zinloosheid. In sommige gevallen kiezen vrouwen ervoor om zich volledig terug te trekken uit competitieve of uitdagende omgevingen, waardoor hun potentieel nooit volledig wordt gerealiseerd. Dit benadrukt de noodzaak van meer inclusieve praktijken in onderwijs en werk, die niet alleen het talent van vrouwen erkennen, maar ook bewust ruimte creëren voor hun groei en ontwikkeling.

Interne barrières: perfectionisme en imposterfenomeen

Naast de externe obstakels hebben hoogbegaafde vrouwen vaak te maken met interne barrières die hun talentontwikkeling beïnvloeden. Twee veelvoorkomende uitdagingen zijn perfectionisme en het imposterfenomeen. Perfectionisme kan enerzijds een kracht zijn, maar werkt anderzijds verlammend wanneer het maladaptief wordt. We hebben hierover al geschreven in een eerder blogartikel. Maladaptief perfectionisme wordt gekenmerkt door een obsessieve focus op het vermijden van fouten en de angst om niet te voldoen aan onrealistisch hoge standaarden (Reis, 2020b). Voor hoogbegaafde vrouwen kan dit leiden tot uitstelgedrag, stress en zelfs uitputting. Ze kunnen zich overweldigd voelen door de verwachting dat ze altijd de beste moeten zijn, wat hun bereidheid om risico’s te nemen en nieuwe kansen aan te grijpen beperkt.

Het imposterfenomeen versterkt deze gevoelens verder. Dit fenomeen, waarbij mensen het gevoel hebben dat hun succes te danken is aan geluk of misleiding in plaats van aan hun eigen capaciteiten, komt volgens Reis opvallend vaak voor bij hoogbegaafde vrouwen (2020b). Ondanks objectieve successen twijfelen zij aan hun competentie en zijn ze bang om "ontmaskerd" te worden als niet capabel genoeg. Dit innerlijke conflict leidt er vaak toe dat vrouwen zichzelf onderschatten en kansen vermijden die hen verder zouden kunnen helpen.

Deze interne barrières hebben een diepe impact op de talentontwikkeling van hoogbegaafde vrouwen. Ze beperken niet alleen de manier waarop vrouwen hun vaardigheden benutten, maar ondermijnen ook hun zelfvertrouwen en motivatie om uitdagingen aan te gaan. Dit kan resulteren in stagnatie in hun persoonlijke en professionele groei, zelfs wanneer ze over uitzonderlijke talenten beschikken. Het benadrukt het belang van zelfbewustzijn, emotionele veerkracht en het doorbreken van negatieve patronen, zodat hoogbegaafde vrouwen niet alleen hun interne barrières kunnen overwinnen, maar ook kunnen floreren in een wereld die hun potentieel nodig heeft.

De kracht van ondersteuning en rolmodellen

Ondersteuning en rolmodellen spelen een cruciale rol in het ontplooien van het potentieel van hoogbegaafde vrouwen. Positieve rolmodellen in de familie, school of professionele omgeving kunnen een inspirerende werking hebben en laten zien wat er mogelijk is. Voor hoogbegaafde vrouwen die twijfelen aan hun eigen capaciteiten of zich beperkt voelen door externe barrières, kan een rolmodel niet alleen een voorbeeld zijn, maar ook een bron van aanmoediging en richting. Dit kan variëren van een leerkracht die talent herkent en stimuleert, tot een mentor die praktische adviezen biedt over het navigeren van een carrière.

Naast rolmodellen is een ondersteunend netwerk van vrienden, collega’s en familie essentieel. Voor hoogbegaafde vrouwen die streven naar persoonlijke en professionele groei, kan de aanwezigheid van een ondersteunende partner bijzonder waardevol zijn. Een ondersteunende partner begrijpt de ambities van de vrouw, moedigt haar aan om haar doelen na te streven en biedt praktische en emotionele steun. Concreet kan dit betekenen dat de partner taken binnen het huishouden deelt, meedenkt over strategische keuzes in werk of studie en een veilige ruimte creëert waarin zij haar ideeën en twijfels kan delen.

Deze ondersteuning is vooral belangrijk in uitdagende periodes, zoals bij het balanceren van werk, gezin en persoonlijke ambities. Hoogbegaafde vrouwen ervaren vaak een grotere druk om zowel professioneel als persoonlijk te excelleren. Een partner die niet alleen haar capaciteiten erkent, maar ook actief bijdraagt aan het creëren van ruimte voor haar ontwikkeling, kan een groot verschil maken in hoe zij met deze druk omgaat.

Bovendien helpt een ondersteunend netwerk vrouwen om veerkracht op te bouwen en te leren omgaan met de complexe uitdagingen die hoogbegaafdheid met zich meebrengt. Door relaties te koesteren waarin wederzijds begrip en respect centraal staan, kunnen hoogbegaafde vrouwen hun potentieel ten volle benutten. Het is deze combinatie van inspirerende rolmodellen en een sterke ondersteunende omgeving die de weg vrijmaakt voor zowel persoonlijke als professionele bloei.

Tips voor hoogbegaafde vrouwen

• Wees bewust van je eigen waarde: reflecteer op je prestaties en erken je vaardigheden. Herinner jezelf eraan dat je successen voortkomen uit je capaciteiten en inspanningen.

• Doorbreek perfectionisme: streef naar excellentie, niet naar perfectie. Geef jezelf ruimte om fouten te maken en hiervan te leren.

• Zoek rolmodellen: omring jezelf met inspirerende mensen die je kunnen ondersteunen en begeleiden in je persoonlijke en professionele groei.

• Creëer balans: vind een evenwicht tussen werk, familie en persoonlijke ambities. Prioriteer je eigen doelen zonder schuldgevoel.

• Durf hulp te vragen: professionele coaching of mentoring kan je helpen je uitdagingen te overwinnen en je doelen te bereiken.

Conclusie

Hoogbegaafde vrouwen staan voor unieke uitdagingen, maar ook voor uitzonderlijke kansen. Door bewust te zijn van de barrières en door actieve stappen te zetten richting zelfontwikkeling, kunnen zij niet alleen hun potentieel benutten, maar ook een krachtige impact maken op hun omgeving.

Referenties

• Reilly, D., Neumann, D. L., & Andrews, G. (2022). Gender differences in self-estimated intelligence: Exploring the male hubris, female humility problem. Frontiers in Psychology, 13, 812483. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.812483

• Reis, S. M. (2020a). External Barriers Experienced by Gifted and Talented Girls and Women. https://gifted.uconn.edu/schoolwide-enrichment-model/external_barriers/

• Reis, S. M. (2020b). Internal barriers, personal issues and decisions faced by gifted and talented females. https://gifted.uconn.edu/schoolwide-enrichment-model/internal_barriers_gifted_females/

Copyright © 2025 Sabine Sypré – Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit artikel mag worden verveelvoudigd, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Online delen mag mits vermelding van auteur en link naar dit artikel.