Verbondenheid en groei: het belang van peers voor hoogbegaafde personen

Els Van Schepdael van Dag-Licht schreef voor ons onderstaand artikel:

Hoogbegaafde personen hebben unieke behoeften en ervaren specifieke uitdagingen in hun academische en sociaal-emotionele ontwikkeling. Een aspect dat een grote rol speelt bij het bevorderen van een evenwichtige ontwikkeling is de interactie met ontwikkelingsgelijken, ook wel peers’ genoemd. ‘Peers’ zijn gelijkgestemden met vergelijkbare intellectuele capaciteiten en interesses.

Verbondenheid en groei: het belang van peers voor hoogbegaafde personen

Verschillende modellen rond begaafdheid en talentontwikkeling tonen het belang aan van een stimulerende sociale omgeving in de ontwikkeling van de begaafdheid tot talent, zowel academisch (schools) als sociaal-emotioneel. Onder andere in het multifactorenmodel van Mönks (1985) wordt het belang van een goede interactie met de sociale omgeving benadrukt. Het samenspel tussen gezin, school en ‘peers’ met de begaafdheidsfactoren is van cruciaal belang om (hoog)begaafdheid tot zijn recht te laten komen.

Onderzoek wijst uit dat groeperen van hoogbegaafden heel wat winsten op schools vlak kan opleveren. Zo presteren hoogbegaafde leerlingen beter in aparte verrijkingsklassen dan in reguliere klassen, omdat er op die manier tegemoetgekomen kan worden aan hun unieke leerkenmerken zoals voorkeur voor complexe en abstracte leerinhouden, verkorte instructie wegens snel leren, enzovoort (Preckel et al., 2019; Steenbergen-Hu et al., 2016). Er is echter nog niet zoveel onderzoek gebeurd naar de socio-emotionele baten van het samenbrengen van ontwikkelingsgelijken. We gaan er meestal van uit dat elke hoogbegaafde hier baat bij heeft, maar dat klopt niet helemaal. Er is immers heel wat heterogeniteit binnen de groep hoogbegaafden. Zo vond Neihart (2007) dat niet elke hoogbegaafde evenveel behoefte heeft aan interactie met peers en dat niet elke hoogbegaafde hier evenveel van profiteert. Vooral uitzonderlijk begaafden en hoogbegaafden uit minderheidsgroepen lijken het meest baat te hebben bij interactie met ontwikkelingsgelijken. Ook dichter bij huis, in het onderzoeksproject TALENT, onderzocht Steenberghs (2022) de socio-emotionele ontwikkeling van hoogbegaafde leerlingen door voorspellers van eenzaamheid te onderzoeken. Ook hier bleek heel wat heterogeniteit binnen de begaafdengroep. De bevindingen van Neihart werden bevestigd, namelijk dat vooral jongeren met hogere IQ’s meer eenzaamheid ervaren. Andere voorspellers waren introversie, neuroticisme en zich anders dan de groep gedragen, maar dit zijn dezelfde voorspellers als bij de normaal begaafde populatie.

Voordelen van peer-interactie voor hoogbegaafde personen

Als we even deze ‘peers’ van naderbij bekijken, merken we dat deze heel belangrijk zijn voor zowel de ontwikkeling van de persoonlijke identiteit (zelfkennis, zelfbeeld) als voor de sociale identiteit (verbondenheid in groep).  Er is een wisselwerking tussen beiden: je leert jezelf beter kennen door de vergelijking met anderen én zelfkennis is nodig om te weten tot welke sociale groep je kan of wil behoren. Ontmoetingen met andere personen met gelijkaardige cognitieve capaciteiten en interesses kunnen ervoor zorgen dat hoogbegaafden zich minder anders voelen en bijgevolg minder eenzaamheid ervaren. Daarnaast kunnen (verrijkings)programma's voor hoogbegaafde kinderen en jongeren hun verbondenheid met anderen met soortgelijke capaciteiten en interesses ondersteunen.

We sommen hier nog even de verschillende voordelen van peer-interactie voor hoogbegaafde individuen op:

Als we even kijken wat dit betekent voor opgroeiende jongeren in onze maatschappij, de generatie Z, dan merken we dat onze huidige samenleving heel wat extra uitdagingen in petto heeft. Jongeren komen in aanraking met een waaier van keuzemogelijkheden. Niet enkel in studiekeuze of jobkeuzes maar ook in zichzelf uiten zoals bijvoorbeeld genderdiversiteiten, ... Jongeren groeien ook op in een wereld met toenemende alternatieve ‘nesten’ zoals nieuw samengestelde gezinnen, éénoudergezinnen, … We merken de impact van het digitale: digitale vrienden, snelheid om zaken onmiddellijk, instant te hebben, …

Hoge vriendschapsverwachtingen, bovengemiddeld maturiteit, diepgewortelde waarden en normen en dit samen met andere interessegebieden, ander gevoel voor humor kunnen ervoor zorgen dat sommige hoogbegaafden zich ‘anders voelen’ in relatie met anderen. Deze groep ondervindt bijgevolg wat extra hindernissen in relatie tot de sociale groep en tot zichzelf. Gevolg hiervan kan zijn dat ze zich gaan isoleren of minder in interactie komen met anderen waardoor hun persoonlijke en sociale groei niet optimaal verloopt. 

Toch kunnen we dit thuis en/of in vrijetijdsbestedingen faciliteren: hen veiligheid en geborgenheid bieden, net zoals anderen hier nood aan hebben, specifieke hobby’s met voldoende uitdaging aanbieden, inzicht in het ‘anders zijn’ geven, inzicht in vriendschapsverwachtingen. Daarom organiseren verschillende collega’s van Hoogbloeier initiatieven om gelijkgestemden samen te brengen in uitdagingsgroepjes, in kampjes, … Onder andere Els Van Schepdael organiseert deze zomer ontmoetingsmomenten voor jongeren waarbij ze een boost krijgen in zelfvertrouwen, het gevoel krijgen begrepen te worden en krachtige, sociale relaties gefaciliteerd worden. Meer hierover kan je vinden in onze agenda voor begaafden en ouders.

Referenties

• Mönks, F. J. (1985). Hoogbegaafden: Een situatieschets. [Highly gifted: A situation sketch]. In F. J. Mönks & P. Span (Eds.), Hoogbegaafden in de samenleving (pp. 17-32). Dekker & van der Vegt. 
• Neihart, M. (2007). The Socioaffective Impact of Acceleration and Ability Grouping. Gifted Child Quarterly, 51(4), 330-341. 
• Preckel, F., Stumpf, E., Motschenbacher, M., Vogl, K., & Scherrer, V. (2019). High-Ability Grouping: Benefits for Gifted Students' Achievement Development Without Costs in Academic Self-concept. Child Development, 90(4), 1185-1201. 
• Steenbergen-Hu, S., Makel, M. C., & Olszewski-Kubilius, P. (2016). What One Hundred Years of Research Says About the Effects of Ability Grouping and Acceleration on K–12 Students’ Academic Achievement. Review of Educational Research, 86(4), 849-899. https://doi.org/10.3102/0034654316675417 
• Steenberghs, N. (2022). It takes a village to raise a talented child. The Role of Social Classroom Relationships in the Development of Cognitively Gifted and Non-Gifted Students [Doctoral thesis, KU Leuven]. Leuven.

Copyright © 2023 Els Van Schepdael, Dag-Licht – Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit artikel mag worden verveelvoudigd, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Online delen mag mits vermelding van auteur en link naar dit artikel.