Meester van de start: taakinitiatie ontrafeld!

Liesbet Smedts van de Vlinder, schreef voor ons dit artikel:

Sinds enige tijd staat het schrijven van dit artikel op mijn to do-lijstje. Echter, het komt er maar niet van. Geen inspiratie, geen tijd, druk gezin,… De excuses zijn legio. En laat dit nu net de frustratie zijn die bij zo veel ouders naar boven komt tijdens een gesprek hier in de praktijk.

Taakinitiatie bij hoogbegaafde kinderen en jongeren

Vooral bij jongeren is het uitstellen van taken, volgens ouders, een prangend probleem. Zelf zien onze tieners dit vaak een stuk genuanceerder. Schooltaken worden niet of te laat ingediend, leerstof wordt ingekeken op het allerlaatste moment, vlak voor de toets. Net als ik hebben deze jongeren tal van excuses voor dit gedrag: de leerstof is niet boeiend, de taak staat toch niet op punten of het nieuwe seizoen van hun favoriete game is net online gekomen. Onderliggende oorzaken van dit uitstelgedrag zijn heel divers en het komt bij zowat alle leeftijden voor.  Mensen vinden het moeilijk om zich voldoende te concentreren of ze hebben weinig motivatie of zelfdiscipline. Soms kan er ook faalangst, perfectionisme of het gevoel van incompetentie in het spel zijn.  

Uitstelgedrag

Wanneer uitstelgedrag eerder regel dan uitzondering wordt, hapert er mogelijk iets aan de ontwikkeling van de taakinitatie. Dit is één van de executieve functies. Deze functies zorgen ervoor dat je in staat bent om een taak op het gepaste moment, efficiënt tot een goed einde te kunnen brengen. Je hebt executieve functies nodig bij doe- en denk-taken. Taakinitatie is het vermogen om zonder uitstel aan iets te beginnen. Uiteraard is er steeds een samenspel van verschillende executieve functies om deze taak alsnog tot een goed einde te brengen. Het goede nieuws is dat taakinitatie, net als andere executieve functies ontwikkeld of getraind kan worden. In dit artikel laten we de motivatie om aan een taak te beginnen even achterwege. Vanzelfsprekend is het erg belangrijk dat er aan kinderen interessante en motiverende taken, binnen de zone van de naaste ontwikkeling, worden aangeboden. Anderzijds komen er bij  iedereen regelmatig taken op het pad die niets van het voorgenoemde hebben en alsnog volbracht moeten worden. Voor het schoolse leren maar ook voor het alledaagse leven en werken is deze vaardigheid onontbeerlijk.

Begeleiding bij de ontwikkeling van taakinitiatie

Hoe kan je aan de slag gaan met een on(der)ontwikkelde taakinitatie? Jonge kinderen, maar zeker ook vele tieners, hebben hier aanvankelijk de hulp van een volwassene bij nodig. Van jonge kinderen verwachten we vaak nog niet dat ze meteen aan een opdracht beginnen. Het is wel aangewezen om hen aan te leren eerst met vervelende of saaie taakjes te beginnen alvorens iets leuks te doen. Visuele ondersteuning kan helpen als er meer dan één taakje is. Dit kan met een lijstje of pictogrammen. Vraag ook eens aan het kind zelf wat het denkt nodig te hebben om in gang te schieten.

Tracht met het kind of de jongere te bespreken waar, hoe en wanneer ze de taak zullen maken. Hierdoor laat je ruimte voor de autonomie van het kind. Bovendien wordt de taak zo reeds gevisualiseerd en wordt de kans op uitstel verkleind. Om een taak overzichtelijker te maken en dus de aanvang te vergemakkelijken, kan deze het best in kleine deeltaakjes gespitst worden. Dit werkt motiverend en geeft sneller het gevoel van resultaat. Kinderen hebben hierbij soms de hulp van een volwassene nodig want zelf zien ze vaak door de bomen het bos niet meer. Probeer het ‘hoe’ van de taak heel concreet te maken. ‘Wiskunde leren’ is erg vaag en zet niet aan om te beginnen. Splits dit op naar bijvoorbeeld ‘inleiding pg.6 lezen’ , ‘definitie pg.8 studeren’, ‘oefeningen op pg.12  maken’. Hel lijkt evident maar in de praktijk blijkt dit een openbaring te zijn voor vele leerlingen.

Het geduld van  leerkrachten wordt vaak eindeloos op proef gesteld door leerlingen die maar niet van start gaan. Sommige leerlingen hebben veel tijd nodig om hun materiaal te verzamelen en lijken te treuzelen en lijken niet in staat te zijn om uit zichzelf op gang te komen. Probeer een flinke portie empathie aan de dag te leggen en uit te zoeken wat deze leerling nodig heeft. Kinderen kunnen overweldigd zijn of angstig worden omdat ze de lat te hoog leggen voor zichzelf. Laat de instructies luidop herhalen en kijk of alles begrepen is. Zet eventueel een timer met de maximale toegelaten tijd om alle benodigdheden te verzamelen. Verdeel de taak in kleine stukjes en maak eventueel samen een begin.

Wat kan je van jonge kinderen verwachten?  Een kleuter zou moeten kunnen stoppen met spelen om de instructie van een volwassene op te kunnen volgen. Een kind tussen 5 en 7 jaar zou twee taken moeten kunnen onthouden en uitvoeren, zoals  jas aantrekken en weer in de kring komen zitten. Tussen 8 en 11 jaar kunnen ze, na even oefenen, vier taken onthouden en uitvoeren. Ook kunnen ze zich houden aan een (huis)werkplanning. Soms hebben ze hierbij nog wel een herinnering nodig om hieraan te kunnen beginnen. 

Voor jongere kinderen zijn de beertjes van Meichenbaum erg nuttig om hen te begeleiden. 

Het spelen van een spel is een goede oefening om deze vaardigheid te trainen. Een spel moet immers ook klaar gezet en opgeruimd worden. Er moet gekeken worden wat er allemaal gedaan moet worden voor er effectief gestart kan worden. Voorbeelden van goede spellen hiervoor zijn Roadblock, Vlotte Geesten, Colonisten van Catan en Dobble.

Bron

• Dawson P., & Guare, R. (2019). Executieve functies bij kinderen en adolescenten. Uitgeverij Hogreffe

Brochure

• SLO. (2019). Executieve functies, een handreiking. SLO, te downloaden via https://www.slo.nl/thema/meer/jonge-kind/executieve-functies/

Copyright © 2024 Liesbet Smedts, De Vlinder Brugge – Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit artikel mag worden verveelvoudigd, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Online delen mag mits vermelding van auteur en link naar dit artikel.