28 februari 2023
Falen is fun. Gun hoogbegaafden falen!
Tamara Straetemans van Altamente, schreef voor ons dit artikel:
Toon is vijf jaar oud en zit in de tweede kleuterklas. Zijn ouders horen van de kleuterjuf dat Toon op cognitief vlak eigenlijk al klaar is om in september naar het eerste leerjaar te gaan. Hij kan vlot tellen en simpele sommen maken en hij toont interesse in letters. Daarnaast speelt Toon ook gewoon nog heel erg graag, in de poppenhoek zet hij de andere kleuters aan om zijn scenario’s mee te spelen en in de bouwhoek kan hij met focus en plezier mooie dingen bouwen. Thuis toont hij zich geïnteresseerd in vanalles maar zien ze wel dat hij gemakkelijk afhaakt als iets niet meteen lukt. Omdat Toon zich goed voelt in zijn klas, nog graag speelt en moeite heeft met doorzetten, opteren de ouders ervoor om Toon gewoon verder te laten meegaan met zijn klasgroep.
Mira is negen en is al jaren de primus van de klas. Ze behaalt hele mooie punten, werkt goed mee in de les, geeft af en toe het antwoord voor de leraar uitgesproken is en helpt klasgenoten die moeite hebben met de leerstof. Na een studiedag over cognitief sterk functionerende leerlingen, vermoedt haar leraar dat Mira niet op haar niveau aangesproken wordt en wil hij haar toch meer uitdagen. Hij stelt voor dat ze niet meer alle instructies moet volgen en minder basisoefeningen moet maken. Hij toont haar de ploetermap met complexere oefeningen waarin ze moet werken in de tijd die zal vrijkomen. Mira kijkt even in de map en zegt dan dat ze dit liever niet wilt doen, ze vindt het prima zoals het is en wil niet anders zijn dan haar klasgenoten.
Beide kinderen voelen zich goed in hun klasomgeving en gaan graag naar school. De aangeboden leerstof kennen ze al of kost hen geen enkele moeite, maar dat lijkt hen niet te storen, integendeel, het voelt goed om altijd mee te zijn. Ze klagen niet over verveling, ze tonen geen zorgwekkend gedrag en ook thuis zijn er geen signalen dat het niet goed gaat. De keuze om niets te doen lijkt dan ook zeer begrijpelijk. Toch moeten we even verder kijken.
Falen is fun. Gun hoogbegaafden falen!
Kinderen zoals Toon en Mira doen weinig faalervaringen op en dat heeft gevolgen. Enerzijds zullen zij mogelijk een vaste mindset ontwikkelen waarin falen geen plaats mag hebben. Ze gaan zichzelf zien als iemand die in alles slaagt, alles goed moet kunnen, als iemand die geen moeite moet doen om succes te ervaren. Wanneer er toch dingen op hun pad komen die ze niet meteen kunnen of waarvan ze niet zeker weten of ze het gaan kunnen, botst dit met hun vaste mindset en is de kans groot dat ze die dingen uit de weg gaan. Toon geeft nu al snel op als hij thuis uitgedaagd wordt en Mira wijst de uitdaging in de klas af. De mogelijkheid tot falen zorgt er al voor dat ze strategieën gebruiken om dat falen te vermijden.
Op dit moment lijkt het afwijzen of niet aanbieden van die uitdaging niet zo erg, maar je kan je voorstellen dat zowel Toon als Mira op een punt gaan komen dat de gewone leerstof ook niet meer vanzelf gaat. Wanneer dat gaat gebeuren is moeilijk te voorspellen, misschien ergens in het lager onderwijs, maar dat kan ook in het secundair onderwijs of zelfs pas aan de universiteit. Als de verankerde strategie op dat moment ontwijken is, zit je ineens met een groot probleem. Hoe ga je om met falen als je het nooit geleerd hebt?
Veerkracht opbouwen door faalervaringen
Van jongs af aan leren dat ploeteren en falen bij ieders leven hoort, zorgt ervoor dat je kind veerkrachtig kan leren omgaan met faalervaringen. Dan pas voelen ze de complexe en intense emoties die bij falen kunnen horen en leren daar gepast op reageren. Ze zullen opmerken dat faalervaringen ook leermomenten zijn, waarbij je feedback krijgt waarmee je verder kan en dat het dus ervaringen zijn waaruit je kan groeien en ontwikkelen. Ze leren reflecteren en zullen leren inschatten welke factoren binnen en welke buiten zichzelf liggen. Falen leert hen dat het goed kan zijn om eens bij een ander te gaan kijken, niet als competitie, maar als inspiratie, om te leren van de ander.
Falen geeft ook ruimte aan creativiteit, want wie creatief wil zijn, moet nieuwe dingen durven proberen. En wie nieuwe dingen wil proberen, moet aanvaarden dat die dingen ook kunnen tegenvallen. Pas als je ruimte laat om te mislukken, kan de creativiteit echt plaatsvinden.
Falen zorgt ervoor dat je groter durft dromen. Je durft een grotere uitdaging aan, gaat niet enkel datgene doen waarvan je zeker bent dat je het kan, maar je durft ook datgene te proberen waarvan je gelooft dat je een redelijke kans op slagen hebt, maar geen zekerheid. En wanneer je die uitdaging aangaat, weet je ook dat het niet vanzelf zal gaan en ben je bereid het nodige te doen om de slaagkans zo groot mogelijk te maken. En wanneer het toch niet lukt, geef je niet zomaar op, maar kijk je wat er anders kan en ga je veerkrachtig door of kies je met de ervaring in je rugzak voor een andere weg.
Leerstof in de zone van naaste ontwikkeling aanbieden, gaat over veel meer dan enkel het opdoen van nieuwe kennis. Het zorgt er ook voor dat elk kind de broodnodige vaardigheden kan opdoen die je in heel je leven nodig hebt. Vaardigheden als doorzetten, met een open houding luisteren naar feedback en kritiek, plannen en organiseren, maar zeker ook omgaan met falen.
Zoals Dr. Matt Zakreski vertelde tijdens zijn keynote op de ECHA conferentie in Den Haag: failure is fun(damental)! En het is onze fundamentele taak, als ouders en als leerkrachten, om ervoor te zorgen dat kinderen die faalervaringen en daarbij horende leerkansen kunnen opdoen. Hoe? Geef hen leerstof en uitdagingen om hen te doen ploeteren, nadenken, hulp vragen, en ja, ook falen, ook wanneer ze er niet zelf om vragen! Begeleid hen hierbij, maar zorg ervoor dat ze deze noodzakelijke ervaringen niet uit de weg kunnen gaan. Op die manier kunnen ze, met vallen en opstaan, uitgroeien tot veerkrachtige volwassenen met sterke vaardigheden.
Copyright © 2023 Tamara Straetemans, Altamente – Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit artikel mag worden verveelvoudigd, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Online delen mag mits vermelding van auteur en link naar dit artikel.
