Ontgrendel het potentieel: afstemmen in hoogbegaafd huisonderwijs

Tanaïs Verbist van Atelier ROGGBIV, schreef voor ons dit artikel:

Jaarlijks stijgt het aantal kinderen die kiezen voor individueel huisonderwijs, waaronder ook een aantal (hoog)begaafde kinderen. Voor sommige ouders is dat een bewuste levenskeuze. Andere ouders echter, voelen zich genoodzaakt omwille van herhaaldelijke miskenning van de begaafdheid van hun kind op school en bijkomende spanning die op het hoogbegaafd kind en gezin weegt. Ik betreur dat het voor zoveel begaafde kinderen eerst tot een schoolmoeheid of trauma moet komen voordat onderwijs thuis als een optie beschouwd wordt. Er leven maatschappelijk nog veel misvattingen rond huisonderwijs. Bij verkenning botsen ouders vaak op onbegrip of afkeuring van de omgeving, terwijl een onbekende weg inslaan vooral naar steun doet verlangen. Als je voorbij de praktische organisatie en aanvankelijke onzekerheid kan kijken, is het inspirerend wat werkelijk afstemmen op de leerbehoefte kan betekenen voor de totale ontplooiing van het individu.

Ontgrendel het potentieel: afstemmen in hoogbegaafd huisonderwijs

Ondanks diverse inspanningen voor aangepast onderwijs, blijkt het discours van vele ouders er eentje van miskenning: gebrek aan stimulerende leerstof of uitdagende activiteiten, gebrek aan erkenning van beleving en mogelijkheden door leerkrachten, gebrek aan aansluiting met leeftijdsgenoten. Laat het net daar zijn waar de verbinding veelvuldig of met regelmaat ontbreekt, dat een gebalanceerde ontwikkeling in het gedrang komt. Schoollopen blijkt voor (hoog)begaafde kinderen nog te vaak overleven. In hoogbegaafd huisonderwijs wordt de vitale ruimte geschapen voor zelfbeschikking, zodat optimaal aan de factoren van het model van Mönks kan worden tegemoetgekomen. Om werkelijk te verbinden met datgene wat het kind drijft, wordt tijd genomen om van voorwaardelijke denkpatronen en gewoontes los te komen. Huisonderwijs zorgt ervoor dat het kind opnieuw kan verbinden met de eigen gevoelens en opnieuw kan communiceren vanuit behoeften. Intrinsieke motivatie via afstemming op de eigen interesses vormt het fundament van natuurlijk leren. Waar een vlam opnieuw aanwakkert, laat het leerproces zich organisch ontvouwen.

Net als op school werk je bij huisonderwijs naar onderwijsdoelen toe per graad. Alleen staat het je vrij te kiezen hoe je ze nastreeft en aanvult. Jaarlijks dien je voor leerplichtige kinderen een verklaring van huisonderwijs in bij het Agentschap voor Onderwijsdiensten. Daarin wordt letterlijk gevraagd hoe er op de leerbehoefte van het kind zal worden afgestemd. Met andere woorden, je krijgt het mandaat om de leerhonger van een hoogbegaafd kind op zijn of haar niveau en tempo te beantwoorden. Zo ontmoet je het kind waar het in zijn leerproces staat. Ook bij een asynchroon profiel blijf je op niveau afstemmen om op verschillende domeinen groei te faciliteren. Je kan naar behoefte compacten, verdiepen, verrijken of versnellen om werkelijke capaciteiten te stimuleren. Ook is er die nodige ruimte om angstblokkades te doorwerken en spanning te ontladen.

Mits voldoende ruimte komt in een stimulerende omgeving zelfsturing op gang. Het is fascinerend om te zien hoe kinderen in huisonderwijs met een hernieuwde nieuwsgierigheid het leven tegemoet gaan. Ze raken weer in verwondering, stellen vragen en doelen, gaan onderzoeken. Niet alleen met boeken, maar door samen te leven en de wereld in te trekken om een hoop leerrijke ervaringen op te doen. In wezen is hoogbegaafd huisonderwijs vooral faciliteren en je ervan behoeden te veel interventies te doen. Eigen bedenkingen brengen vaker oordelen of verwachtingen mee waarmee je het leerproces onderbreekt en onbedoeld beïnvloedt, terwijl je vooral flow en creativiteit voor diepere verwerking wil stimuleren.

Laten we nog even terug keren naar de omgeving van het kind. In huisonderwijs neem je dan wel de zorg in handen voor afstemming op de onderwijsbehoeften van je (hoog)begaafde kind, dat betekent niet dat andere omgevingsfactoren dan school niet belangrijk zijn. Hobby’s, workshops of plusactiviteiten zijn kansen om inspirerend mentorschap te ervaren of zich binnen een groep te bewegen. De zoektocht naar gelijkgestemden is hoe dan ook een uitdaging, maar toch zijn er in huisonderwijs voldoende sociale interacties mogelijk met diverse leeftijdsgroepen in het gewone dagelijks leven, door uitstappen of ontmoetingen. Dat de focus niet op leeftijdsgenoten ligt, faciliteert juist de zoektocht. Bovendien ontwikkelt wie tot zelfsturing gestimuleerd wordt een helderder zelfbeeld, wat het mogelijk maakt om op authentieke wijze in contact te treden met de ander en op een dieper niveau van echtheid te verbinden.

Misschien ben je geïnspireerd geraakt door het beeld dat ik schets. Het is ook echt een voorrecht om je eigen kind tot ontplooiing te kunnen begeleiden. Tegelijkertijd kan het op tempo en niveau onderwijzen van een complex denkend, intens voelend kind af en toe enorm pittig zijn. Het is een stevige investering in tijd, ruimte, energie en financiële middelen, wat enigszins belastend kan zijn voor het gezin en de levensstijl. Soms ook kan een gebrek aan mensen die zich in jouw situatie kunnen verplaatsen, gevoelens van eenzaamheid oproepen. Maar die blinkende ogen van een kind dat zijn passie leeft en dat zich met verwondering de wereld eigen maakt, maakt je telkens opnieuw dankbaar.

Laat ons concluderen dat hoogbegaafd huisonderwijs niet voor elk gezinssysteem passend is. Ik hoop enkel dat ik kan bijbrengen dat het een waardevol alternatief kan zijn, welke jouw beweegreden ook is.

Concrete informatie omtrent regelgeving voor huisonderwijs in Vlaanderen vind je op de website van de Vlaamse Overheid.

Copyright © 2023 Tanaïs Verbist, Atelier ROGGBIV – Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit artikel mag worden verveelvoudigd, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Online delen mag mits vermelding van auteur en link naar dit artikel.