Vroeger was ik hoogbegaafd

Hoogbegaafdheid  wordt vaak geassocieerd met kinderen die uitzonderlijk presteren op school. Maar wat als je als volwassene ontdekt dat je hoogbegaafd bent? In dit artikel duiken we dieper in de wereld van volwassen hoogbegaafdheid, de uitdagingen die ermee gepaard gaan en de kansen die het biedt voor persoonlijke groei en ontwikkeling.

Vroeger was ik hoogbegaafd

In mijn praktijk als coach zie ik een grote verscheidenheid van cliënten: tieners die worstelen met motivatieproblemen, lagere schoolkinderen met een vaste mindset én volwassenen, op zoek naar zichzelf of op zoek voor hun kinderen, soms voor beide. 

Wanneer ik de vraag stel aan ouders of zij zelf ook hoogbegaafd zijn of zich zo identificeren, dan wordt het meestal eerst stil. De schroom om het woord ‘hoogbegaafd’ voor jezelf in de mond te nemen is bij veel volwassenen nog erg groot. Het valt me op dat vooral moeders het eerder bij hun partner dan bij zichzelf (willen) zien. ‘Cognitief sterk’ of ‘snel’, willen ze wel nog overwegen.

Volwassenen op zoek naar zichzelf beginnen regelmatig hun verhaal met, ’Vroeger  was ik bij de besten van de klas‘ of ’Ik ben ooit getest en toen bleek dat ik hoogbegaafd zou zijn‘, meestal gevolgd door: ’Maar ik heb wel altijd hard moeten werken op school‘ of ’Maar toen gingen in het middelbaar mijn punten naar beneden.’

Wanneer ik mezelf en mijn praktijk voorstel, vertel wat ik zoal doe naast mijn freelance HR-opdrachten, dan krijg ik regelmatig de opmerking: ’Oh ja, mijn broer/zus/neef/nicht/ik was dat vroeger ook.’ 

Op dit moment is er veel aandacht voor cognitief talent. Maar dat is zeker niet altijd zo geweest. We zien door de geschiedenis een slingerbeweging op dit vlak, vaak gekoppeld aan schaarste of crisis op de arbeidsmarkt of tegen de achtergrond van grote maatschappelijke wijzigingen (Colangelo & Davis, 2003). Heel wat kinderen groeien nu op met een zicht op hun eigen cognitieve talent. Ouders zijn mondiger en gaan op zoek naar verklaringen voor het ‘anders-zijn’ van hun kinderen. Maar ook in de politiek en het onderwijs is er steeds meer aandacht voor cognitief talent (zie bijvoorbeeld Project TALENT of Ondersteuningsbeleid Cognitief Sterk Functionerende Leerlingen). Sommigen noemen het excelleren. Maar dat roept bij mij een wrang gevoel op. Ik vraag me dan af: ’Does a gift imply an obligation?’ Het is een quote die ik ooit ergens las, maar ik weet niet van wie ze was. Maar dat is voer voor een ander artikel.

Er is dus een hele generatie snelle denkers die door de zoektocht voor hun eigen kinderen of de verhoogde aandacht rond het thema begaafdheid hun eigen ’anders-zijn‘ eens door een andere bril bekijken. Het ontdekken van hoogbegaafdheid op volwassen leeftijd is steeds vaker aan de orde. Maar waarom duurt het zo lang voordat mensen zichzelf herkennen? En wat betekent het om als volwassene te ontdekken dat je hoogbegaafd bent?

Waarom duurt het zo lang om hoogbegaafdheid te herkennen?

Er zijn verschillende redenen waarom volwassenen vaak pas laat ontdekken dat ze hoogbegaafd zijn:

Maatschappelijke verwachtingen

Er heerst vaak een stereotiep beeld van hoogbegaafdheid, waarbij vooral jonge kinderen met uitzonderlijke  talenten centraal staan. De meeste hoogbegaafden, volwassenen noch kinderen, herkennen zich in dit stereotiepe beeld.

Onderwijs

Onderzoek toont aan dat leerkrachten soms een verkeerde inschatting maken. Een leerling die consistent hoge cijfers behaalt, zoals tien op tien, beschikt duidelijk over veel potentieel. Maar hoe zit het met onderpresteerders, die hun talent niet in hun resultaten weerspiegelen? Hoe bepalen leerkrachten of een leerling potentieel heeft wanneer dit niet zichtbaar is in de cijfers? Uit het onderzoek van Project TALENT (Lavrijsen & Verschueren, 2020) blijkt dat dit een uitdagende taak is, niet alleen voor leerkrachten maar waarschijnlijk ook voor andere professionals die met begaafde individuen werken. De studie van Scaliq (2024) bevestigt dit: minder dan de helft van de begaafde leerlingen wordt door hun leerkracht herkend. De kans hierop wordt nog kleiner als je een meisje bent, uit een kansarm gezin komt, van allochtone afkomst bent, of in december geboren bent.

Camoufleren

Veel hoogbegaafden leren al vroeg om hun anders-zijn te camoufleren om erbij te horen. We blijven immers sociale wezens! Dit kan ertoe leiden dat ze zichzelf verliezen. Ze komen dan regelmatig in een hulpverleningscircuit terecht dat niet goed kan omgaan met   hun snelle manier van denken. Zelden wordt hoogbegaafdheid meegenomen in de diagnose, behandeling of oplossing in de begeleiding  van hoogbegaafden in onze gezondheidszorg. Zo vinden hoogbegaafden niet de ’klik‘ met hulpverleners omdat ze niet herkend of erkend worden in hun eigenheid. Terwijl die erkenning en herkenning net cruciaal is om stappen te kunnen zetten. Een hulpverlener die zich niet bewust is van de hoogbegaafdheid van zijn cliënt wordt vaak in sociale wenselijkheid meegenomen door de hoogbegaafde zelf, die op die manier zijn eigen hulpverlening saboteert.

Onbekendheid

In de tijd waarin de hoogbegaafde ouders en volwassenen van nu opgroeiden, was de focus op hoogbegaafdheid niet wat ze vandaag de dag is. Er was en is nog steeds weinig bekend over hoogbegaafdheid bij volwassenen (Brown et al., 2020). Hierdoor zijn veel mensen zich niet bewust van de kenmerken en gevolgen van hoogbegaafdheid. Gelukkig zorgt de informatietechnologie en de komst van internet en  andere ontwikkelingen ervoor dat inzichten op dit vlak voor steeds meer mensen beter beschikbaar zijn.

Wat betekent het om als volwassene hoogbegaafd te zijn?

Het ontdekken van hoogbegaafdheid op volwassen leeftijd kan een verlichting zijn. Het biedt inzicht in je eigen gedrag en ervaringen. Het kan je helpen om jezelf beter te begrijpen en om keuzes te maken die beter bij je passen. 

Maar ik zie ook volwassen door een soort rouwproces gaan. Rouw om gemiste kansen, om wat had kunnen zijn, om de manier waarop de omgeving met hen is omgegaan, om hoe zij zichzelf al die jaren verkeerd hadden ingeschat, misschien tekort hebben gedaan ... Voor heel wat volwassenen is dit een moment van catharsis, sommigen gaan hier vlot door en kijken meteen naar de toekomst, voor anderen is dit een lang proces en kan ondersteuning door een psycholoog of coach nodig zijn.

Groei je eruit?

Nee, dat mag nu wel duidelijk zijn, hoogbegaafdheid is een aangeboren eigenschap waar je niet uitgroeit. Wel kunnen de uitdagingen en ervaringen die je als hoogbegaafde hebt, veranderen naarmate je ouder wordt.

Wat kun je doen?

• Zoek informatie: lees  boeken, artikelen en blogs over hoogbegaafdheid.
• Praat erover: deel je ervaringen met anderen, bijvoorbeeld in een online forum of met een coach of therapeut.
• Een test: een intelligentietest kan je meer duidelijkheid geven over je cognitieve profiel. Het kan sterktes en zwaktes duidelijk maken, maar het is enkel een hulpmiddel, geen doel op zich.
• Zoek ondersteuning: er zijn verschillende organisaties en professionals die gespecialiseerd zijn in hoogbegaafdheid, waaronder uiteraard Hoogbloeier® en ons partnernetwerk.

Conclusie

Het ontdekken van hoogbegaafdheid op volwassen leeftijd kan een uitdagende maar ook bevrijdende ervaring zijn. Voor sommigen is de identificatie als hoogbegaafde cruciaal voor de vorming van een adequaat zelfbeeld en een solide identiteitsvorming. Die identificatie zorgt voor een toename in zelfkennis, zelfbegrip en sociaal inzicht, wat leidt tot een toename van het psychologisch welzijn (Horssen-Sollie, 2015). Het biedt de kans om jezelf beter te begrijpen, je unieke kwaliteiten te waarderen en een leven te leiden dat beter aansluit bij je behoeften en capaciteiten.

Onthoud de wijze woorden van de Romeinse filosoof Seneca: ‘Hoe je over jezelf denkt is veel belangrijker dan hoe anderen over je denken.’ Het erkennen en omarmen van je hoogbegaafdheid kan de sleutel zijn tot een meer vervullend en authentiek leven.

Of je nu net ontdekt hebt dat je hoogbegaafd bent of al langer met deze kennis rondloopt, onthoud dat je niet alleen bent. Er zijn talloze anderen die dezelfde reis maken. Door jezelf te blijven ontwikkelen, steun te zoeken waar nodig en je unieke kwaliteiten te omarmen, kun je een leven leiden dat recht doet aan je bijzondere capaciteiten.

Referenties:

• Brown, M., Peterson, E. R., & Rawlinson, C. (2020).  Research With Gifted Adults: What International Experts Think Needs to Happen to Move the Field Forward.Roeper Review, 42(2), 95-108. 
• Colangelo, N., Davis, G.A. (2003). Handbook of Gifted Education. Pearson Education, Inc.
• Horssen-Sollie, J. van (2015). Levensloopontwikkelingen in het zelfbeeld van hoogbegaafden. Delft: IHBV
• Lavrijsen, J., & Verschueren, K. (2020). Student characteristics affecting the recognition of high cognitive ability by teachers and peers. Learning and Individual Differences, 78.
• Scaliq. (2024). (On)gezien. Onderzoek naar voorspellende factoren bij het signaleringsproces van (vermoedelijk) (hoog)begaafde kinderen en/of kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong door school en/of ouders. Scaliq Psychometrics.
• Verschueren, K., Soenens, B., Vansteenkiste, M., Donche, V., Struyf, E., & De Fraine, B. (2017). Tailoring education and care to talents of youth [Grant]. Belgium.

Copyright © 2024 Veerle Ceyssens – Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit artikel mag worden verveelvoudigd, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Online delen mag mits vermelding van auteur en link naar dit artikel.